Natalie Ag breathnú ar an radharc iontach "Byzantine: A Tale of Three Cities”, a taispeánadh den chéad uair ar BBC 4 i dtreo dheireadh na bliana 2013, tugtar isteach níos fearr ná an chuid is mó de cheann de na cathracha is láidre ar domhan, Iostanbúl. Is compánach mealltach é a láithreoir, an staraí agus an scríbhneoir éirimiúil Simon Sebag Montefiore, ag réiteach go cúramach stair chathair a bunaíodh sa 7ú haois R.Ch. Ottoman Impireacht ag tús an 20ú haois.
Chun Iostanbúl novice is léir go bhfuil go leor le foghlaim ón gclár. Beidh fiú daoine eolacha an-tógtha, áfach, de réir mar a thugann an BBC an Montefiore dosháraithe go codanna den chathair nach féidir le cuairteoirí eile a bhaint amach. Ar an gcéad dul síos téann sé isteach sna tolláin a bhíonn faoi ghlas go hiondúil faoi raon rásaíochta na gcarbad ó ré na Róimhe, an Ráschúrsa. Níos déanaí, cuireann sé in iúl don cheamara ar an gceann is mó cultúir sa chathair tráth Bachaitíneacha Mainistir Naomh Eoin de Studious, sa lá atá inniu ann chomh brónach mheath go meastar go bhfuil sé ró-chontúirteach don chuairteoir meán dul isteach.
Dá mbeadh sé fós ann, b’fhéidir nach raibh Dickens amú leis an BBC ag saobhadh teideal ceann dá shaothar is mó chun teacht ar ainm a chláir, ach b’fhéidir go raibh sé an-tógtha leis an úsáid chliste a baineadh as chun an lucht féachana a chur in aithne do na trí mhórscéalta. guises ghlac an chathair le linn a stair fhada. Ainmnithe i ndiaidh a bunaitheoir legendary, Seachnaí, an chathair a bhfuil aithne againn uirthi inniu mar Iostanbúl thosaigh an saol i 667 R.Ch. mar Byzantium, coilíneacht Ghréagach atá suite ar chaolas an Bosphorus. Scarann an caolas seo an Eoraip agus an Áis go cáiliúil; níos tábhachtaí ná sin leis na sean-Ghréagaigh a cheangail sé leis an bhfarraige Aeigéach agus Muir Dhubh, bealach trádála ríthábhachtach.
Is minic a thugann staraithe agus scríbhneoirí taistil (agus mé i mo lámha anseo!) go minic i ngan fhios dóibh go raibh an chuma ar an scéal go raibh ardú stádas ardchathrach dosheachanta ag Iostanbúl. Tá sé seo intuigthe, mar ní hamháin go bhfuil sé suite go hidéalach ar leithinis atá inchosanta go héasca, agus ceann de na limistéir nádúrtha is fearr ar domhan ar an taobh thuaidh de. cuanta, an Adharc Órga, tá sé suite go hiontach freisin chun trádáil a rialú suas agus síos agus trasna an Bhosphorus. In ainneoin a shuíomh gan sárú, áfach, ar feadh na gcéadta bliain go leor ní raibh inti ach cathair eile, a raibh aithne níos mó uirthi mar gheall ar dhíbirt ar meisce a áitritheoirí ná mar a bhí mar phríomhghníomhaí sa domhan ársa.
Go deimhin ní go dtí gur shocraigh an t-impire Rómhánach Constantine áit phríomhchathair Impireacht na Róimhe a dhéanamh in AD 326 a rinne sé 'caipitliú' go litriúil ar a buntáistí. Níos fearr suite ná an Róimh chun an leath thoir den Impireacht a bhí níos rathúla a rialú, mhéadaigh an chathair go tapa. Tugtar Constantinople air anois i ndiaidh an fhir a d’athbhunaigh é, agus é go daingean ina Chríostaí ó thiontaigh sé ón bpágánacht, shroich an chathair agus an Impireacht a bhí á rialú aici a n-apogee faoin Impire Iústinian sa 6ú haois. Ceann de na foirgnimh is mó ar domhan, an ardeaglais domed an Haghia Sophia, fós ag croílár Iostanbúl an lae inniu, ómós cuí dá phátrún, Justinian.
Thar na gcéadta bliain amach romhainn tháinig laghdú ar rath Chonstantinople. Thóg sé ar fheall na gcomh-Chríostaithe an chathair a lagú go neamh-inchúlghairthe, áfach, nuair a ghabh saighdiúirí ón gCeathrú Crusade í agus sa bhliain 1204 í. Faoin am an Moslamach Oileáin na dTurcach Ottoman, a bhí timpeallaithe go mall ar an gcathair le céad caoga bliain nó mar sin, le léigear dáiríre a dhéanamh uirthi Ní raibh ann i gConstantin ach scáth dá chuid féin roimhe seo, agus laghdaigh a dhaonra go dtí 50,000 paltry.
Tar éis é a ghabháil ag Mehmet an Conqueror buadhach, tháinig Constantinople chun bheith ina phríomhchathair ar Impireacht nua, Moslamach agus Tuircis araon. Agus é thar a bheith fulangach, d'athdhaonra Mehmet an chathair le Críostaithe ó gach cearn den Impireacht; beagán níos déanaí dhíbir Giúdaigh as spain cuireadh fáilte rompu le lámha oscailte. Príomhchathair cosmopolitan d'impireacht ilchreidmheach, il-eitneach a shíneann ó na Balcáin go dtí an Araib, an Chrimé go dtí an Afraic Thuaidh, saibhríodh an chathair leis na moscanna cruinneachánacha iontacha, bazaars clúdaithe agus tithe folctha a thugann spéirlíne íocónach don chathair fós.
Chuaigh an Impireacht Ottomanach i réim le himeacht ama, meath a shamhlaigh an chlib ‘Fear Tinne na hEorpa’ a thug Czar Nicholas uirthi sa 19ú haois. Bhí an cinneadh tubaisteach dul isteach sa Chéad Chogadh Domhanda ar thaobh na Gearmáine gortaithe go dona, agus faoi dheireadh an chogaidh bhí an Impireacht Ottoman in éadan díothaithe, an Bhreatain ag áitiú Iostanbúl agus na Gréagaigh ag ionradh Anatolia. Laochra stubborn de Ataturk, ceannaire ar fhriotaíocht náisiúnach in aghaidh machinations impiriúlach na Gréige agus an Iarthair, tarrtháil croíthír an Impireacht do na dTurcach. Shábháil Iostanbúl freisin, cé go raibh amhras ar an gcathracha is cosmopolitan seo i ré an uber-náisiúnachais, agus príomhchathair na tíre nua de turcaí"> Tuirc tháinig talamh faoi ghlas Ankara.
Is é Iostanbúl, mar sin, na trí chathair ar chlár Montefiore. Agus b'fhéidir níos mó, de réir mar a thángthas ar dhéantáin le linn na tógála de chóras nua meitreo uaillmhianach na cathrach a nocht lonnaíocht Neoiliteach mór a théann siar 9,500 bliain. Sa lá atá inniu, ag amharc amach ó phointe amhairc mar an sainchomhartha Túr Galata, tá sé deacair a shamhlú nach raibh sa mega-chathair seo de chúig mhilliún déag móide áitritheoirí tráth ach beagán níos mó ná botháin achrannacha ón gClochaois scaipthe. Sa chathair bhríomhar seo atá ag fás go tapa agus ag síorathrú, léiríonn gach scríob faoin dromchla rud éigin nua gan choinne.
